Gazi Üniversitesi Temel ve Mühendislik Bilimleri Merkez Laboratuvarı Uygulama ve Araştırma Merkezi (GÜTMAM), madencilik sektörüne yönelik analiz ve test altyapısını tanıtmak amacıyla düzenlenen “Maden Sektörü Temsilcileri ile Tanıtım Toplantısı’nda sektör temsilcilerini ağırladı.

Toplantı, 8 Ekim 2025 Çarşamba günü GÜTMAM yerleşkesinde gerçekleştirildi. Etkinliğe, Gazi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Uğur ÜNAL, Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Serhat KARYEYEN, GÜTMAM Danışma kurulu üyesi ve Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Uğur GÖKMEN, GÜTMAM Yönetim kurulu üyesi ve Fen Bilimleri Enstitüsü Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Murat BİLEN,Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Barış KINACI, Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ) Genel Müdür Yardımcısı Aslı DÜLGER, Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) Genel Müdür Yardımcısı Ahmet Suat ÜSTÜN sektör temsilcileri, akademisyenler ve araştırmacılar katıldı. Açılış konuşmalarını yapan GÜTMAM müdürü Prof. Dr. Sema BİLGE OCAK merkezin sunduğu ileri düzey test, analiz ve karakterizasyon olanaklarının madencilik sektörüne önemli katkılar sağlayabileceğini belirtti. Prof. Dr. Ocak, “GÜTMAM olarak hem üniversite-sanayi iş birliğini güçlendirmeyi hem de ülkemizin doğal kaynaklarının daha verimli değerlendirilmesine katkı sunmayı hedefliyoruz.” dedi.

GÜTMAM’da; XRF, ICP-OES, BET ve yoğunluk ölçüm cihazlarını içeren Elementel Analiz Laboratuvarı, gelişmiş görüntüleme olanağı sunan ve STEM dahil beş dedektörle donatılmış FE-SEM cihazına sahip Görüntüleme Laboratuvarı, Nükleer Manyetik Rezonans (NMR) Laboratuvarı, gama dedektörüyle özellikle gıda, çevre ve madencilik sektörlerinin analiz ihtiyaçlarına hizmet veren Radyoaktivite Ölçüm Laboratuvarı ile arge faaliyeti yürüten Mineraller ve Bor Teknolojileri Laboratuvarları bulunmaktadır.
Bu laboratuvarlar, fen ve mühendislik bilimleri başta olmak üzere birçok alanda araştırma ve Ar-Ge faaliyetlerine destek sağlamaktadır.

GÜTMAM, sadece akademik araştırmalar için değil, sanayi ve özel sektörün ihtiyaçlarına da çözüm sunan kapsamlı bir Ar-Ge merkezi olarak faaliyet gösteriyor.
Merkez, ulusal kalkınma hedefleriyle uyumlu biçimde belirlenen stratejik alanlarda, üniversite–sanayi iş birliği kapsamında danışmanlık, analiz ve teknik destek hizmetleri sağlıyor. Bu yönüyle hem bölgesel hem de ulusal ölçekte ekonomik büyümeye katkı sunmayı amaçlıyor.

GÜTMAM’ın güçlü teknik donanımı, bilimsel bilgi birikiminin teknolojiye ve üretime aktarılmasında kilit bir köprü işlevi görüyor.

GÜTMAM yalnızca sektöre hizmet etmekle kalmayıp lisansüstü öğrenci çalışmalarına, bilimsel projelere de destek veriyor. Merkezde birçok öğrenci staj ve kısmi zamanlı faaliyetler yürütmekte ve birçok bilim insanı TÜBİTAK ve kamu kurumları destekli projeleri yürütülmektedir.

Merkez, malzeme bilimi, kimya, fizik, nanoteknoloji, enerji, çevre, biyoteknoloji ve madencilik gibi birçok alanda bilimsel araştırma ve sanayi projelerine destek veren aşağıdaki laboratuvarlardan oluşmaktadır:

1.⁠ ⁠Elementel Analiz Laboratuvarı

Bu laboratuvar, malzemelerin elementel bileşimlerinin yüksek hassasiyetle belirlenmesini sağlar.

ICP-OES (İndüktif Olarak Eşleşmiş Plazma Optik Emisyon Spektrometresi) (Analytik Jena 9100) cihazı ile sıvı numunelerde çoklu element analizi yapılabilmektedir. Alkali ve toprak alkali metaller, ağır metaller, nadir toprak elementleri ve lantanitlerin tayini mümkündür. Bu sistem, çevre analizleri, su kalitesi, gıda güvenliği, metal içerik tayini ve biyolojik numune incelemelerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.

X-Işını Floresans (XRF) (Rigaku ZSX Primus IV) cihazı ile donatılan bu laboratuvar, katı, sıvı, toz ve film numunelerde bor (B) ile uranyum (U) arasındaki tüm elementlerin analizini yapabilmektedir. Cihaz, madencilik, metalurji, cam, seramik, çimento ve petrokimya sektörlerinde yüzey kaplama kalınlığı ve bileşim tayininde yaygın olarak kullanılmaktadır. Otomatik numune değiştirici özelliği, çoklu analizlerde yüksek verimlilik sağlar.

Bulk ve toz malzemelerin yüzey alanı ve gözenek dağılımı ölçümünü yapabilen Brunauer–Emmett–Teller (BET) (Micromeritics 3Flex) cihazı ile donatılmış laboratuvar, gaz adsorpsiyon izotermleri kullanarak malzemelerin yüzey alanı, gözenek boyutu ve dağılımını belirler. Bu analiz nanomalzemeler, katalizörler, karbon esaslı yapılar, seramikler ve ilaç formülasyonları için kritik bilgiler sunar.

Otomatik yoğunluk ölçüm cihazı (Micromeritics AccuPyc II 1350) ile helyum gazı yer değiştirme prensibiyle katı ve toz malzemelerin gerçek hacim ve yoğunluklarını yüksek hassasiyetle ölçer. Seramikler, polimerler, batarya malzemeleri ve ilaç endüstrisinde yoğun olarak kullanılmaktadır

 2. Görüntüleme Laboratuvarı

Laboratuvarın kalbinde bulunan FE-SEM (Alan Emisyonlu Taramalı Elektron Mikroskobu - HITACHI SU8700), nanometre ölçeğinde yüzey morfolojisini ve yapı detaylarını inceleme olanağı sunar.

Cihaza entegre EDS (Enerji Dağılımlı X-Işınları Spektroskopisi) sistemi ile elementel analiz ve görüntüler üzerinde elemental haritalama yapılırmaktadır. Bu laboratuvar, malzeme bilimi, metalurji, biyoloji, jeoloji ve nanoteknoloji alanlarında kalite kontrol ve Ar-Ge çalışmaları için kritik öneme sahiptir. Buna ek olarak STEM (taramalı transmisyon elektron mikroskobu) ile örnekten geçen elektronları (transmitted electrons) tespit ederek transmisyon modunda görüntü elde edilmesini sağlar.
Bu sayede örneklerin iç yapısı, yoğunluk farkları ve nanometrik düzeyde detaylar görüntülenebilir.

 3. NMR (Nükleer Manyetik Rezonans) Laboratuvarı

Bruker Ascend 500 MHz cihazı ile donatılmış bu laboratuvar, organik ve inorganik bileşiklerin moleküler yapılarını belirlemede en güçlü tekniklerden birini sunar. NMR spektroskopisi, maddelerin kimlik doğrulaması, karışım bileşen analizi ve moleküler yapı tayini için kullanılır. İlaç geliştirme, polimer kimyası ve biyomoleküler çalışmalar gibi birçok alanda yüksek çözünürlüklü sonuçlar elde edilir.

 4. Radyoaktivite Ölçüm ve Analiz Laboratuvarı

Laboratuvar, Ortec HPGe (Yüksek Saflıkta Germanyum) Dedektörlü Gama Spektrometresi ile çevresel, jeolojik, gıda ve yapı malzemelerinde radyoaktif izotop tayini gerçekleştirir.Numunelerdeki 226Ra, 232Th, 40K gibi doğal radionüklitlerin aktivite konsantrasyonları yüksek hassasiyetle ölçülür.Bu analizler, radyoekolojik araştırmalar, madencilik, jeoloji, arkeoloji ve gıda güvenliği alanlarında güvenilir veri sağlar.

Laboratuvarda gama spektroskopisiyle analiz edilen başlıca numune türleri şunlardır:

•⁠  ⁠Toprak, kaya ve mineral örnekleri: Jeolojik yapıların doğal radyoaktivite düzeylerinin belirlenmesi, madenlerin radyoaktif özelliklerinin analizi.

•⁠  ⁠Su ve çevresel örnekler: İçme suyu, göl ve yeraltı sularında radyonüklit konsantrasyonlarının ölçümü.

•⁠  ⁠Gıda örnekleri: Tarım ürünlerinde radyonüklit bulaşmasının değerlendirilmesi.

•⁠  ⁠Yapı malzemeleri: İnşaat sektöründe kullanılan taş, mermer ve granit gibi malzemelerde doğal radyoaktivite ölçümleri.

•⁠  ⁠Atık numuneleri: Endüstriyel ve tıbbi atıklardaki radyoaktif içeriklerin tespiti.

Belirlenebilen Radyoizotoplar: GÜTMAM’da yapılan analizlerde en sık ölçülen başlıca doğal radionüklitler:

•⁠  ⁠U-238 serisinden: Ra-226, Pb-214, Bi-214

•⁠  ⁠Th-232 serisinden: Ac-228, Pb-212, Tl-208

•⁠  ⁠K-40 (Potasyum-40)

Ayrıca çevresel veya yapay kaynaklı izotoplar da (örneğin Cs-137, Co-60) analiz edilebilmektedir.

Uygulama Alanları: Gama spektroskopisi çok geniş bir kullanım alanına sahiptir:

•⁠  ⁠Jeolojik ve madencilik analizleri: Cevherlerdeki uranyum, toryum ve potasyum içeriğinin belirlenmesi.

•⁠  ⁠Çevresel radyasyon izleme: Toprak, su ve atmosferdeki radyoaktivite düzeylerinin takip edilmesi.

•⁠  ⁠Arkeometrik tarihlendirme: Arkeolojik buluntuların yaş tayininde gama radyasyonu kullanımı.

•⁠  ⁠Gıda güvenliği ve sağlık fiziği: Gıdalardaki doğal ve yapay radionüklitlerin izlenmesi.

•⁠  ⁠Yapı malzemelerinin güvenliği: İnşaat malzemelerinde radyasyon dozu ve risk analizi yapılması.

5.⁠ ⁠Mineraller ve Bor Teknolojileri Laboratuvarı

Bu laboratuvar, Türkiye’nin zengin maden kaynaklarını ve özellikle bor minerallerini ileri teknolojilerle incelemeye odaklanır.

Mineral yapılarının fiziksel ve kimyasal özellikleri, modern analiz teknikleri ile belirlenir.

Laboratuvar, madencilik sektörüne özel çözümler geliştirmeyi, bor ve nadir toprak elementleri üzerine Ar-Ge çalışmaları yürütmeyi amaçlamaktadır.

 6. Raman Spektroskopisi Laboratuvarı

WITec Alpha 300 R Raman Mikroskobu, lazer tabanlı spektroskopik analizlerle malzemelerin kimyasal yapılarını bozulmadan belirleme imkânı sunar. Konfokal Raman görüntüleme özelliği sayesinde numunelerin yüksek çözünürlüklü kimyasal haritaları oluşturulabilir.Bu sistem, malzeme bilimi, biyoteknoloji, polimer araştırmaları ve farmasötik ürün analizleri için kullanılmaktadır.

Etkinlik sonunda sektör temsilcileri, GÜTMAM’ın altyapısının madencilikte analiz kalitesini yükselterek sektöre önemli katkılar sunacağı yönünde görüşlerini dile getirdiler. Konfokal Raman, yakın zamanda tam kapasiteyle araştırmacılara ve sanayi paydaşlarına hizmet vermeye hazırlanıyor.